Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Vaki Olmaması Halinde Dava Yolu

Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Vaki Olmaması Halinde Dava Yolu

Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Vaki Olmaması Halinde Dava Yolu

Verginin Tarhı Nedir?

VUK’ un 20. maddesine göre verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarda gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muameledir. Verginin tarhı beyana dayalı, ikmalen, re’sen ve idari tarh olarak gerçekleştirebilmektedir.

Uzlaşma, vergilerde uyuşmazlık olan durumlarda uyuşmazlığın giderilmesi için kullanılan bir yöntemdir. Tarhiyat öncesi ve tarhiyat sonrası uzlaşma olmak üzere iki şekilde yapılabilir.

Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Şartları Nelerdir?

Tarhiyat öncesi uzlaşma için öncelikle mükellef hakkında bir vergi incelemesinin söz konusu olması gerekmektedir. İnceleme yapılacak mükellefin incelemeden haberi olması halinde mükellef tarafından uzlaşma talebi, incelemenin başlanmasından bitişine kadar geçen herhangi bir süre içerisinde yapılabilir. Mükellefin haberi yok ise mükellefe yazılı olarak uzlaşma çağrısında bulunulur ve mükellef bu çağrı yazısının eline geçmesinden itibaren 15 gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunabilir. Tarhiyat sonrasında yapılacak uzlaşmalarda ise ihbarnamenin tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde uzlaşma talebinde bulunulması gerekmektedir.

Bu durumda tarhiyat öncesi uzlaşma için vergi incelemesinin gerçekleşmiş olması lüzumu bulunmakta olup, bu inceleme kapsamında vergi cezasının öngörülmüş ancak henüz kesilmemiş olması gerekmektedir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu Ek madde 11’de de tarhiyat öncesi uzlaşma hükümleri yer almaktadır.

Tarhiyat öncesi uzlaşma:

Ek Madde 11 – (Ek: 4/12/1985-3239/33 md.)

(Değişik birinci fıkra: 11/8/1999-4444/7 md.) Maliye Bakanlığı, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergiler ile bunlara ilişkin kesilecek vergi zıyaı cezalarında (359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi zıyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç) tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir.

Tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamaz ve hiçbir mercie şikayette bulunulamaz. (Ek: 3/12/1988-3505/10 md.) Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, bu Kanunun 112 nci maddesine göre gecikme faizi hesaplanır.

Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması halinde mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra uzlaşma talep edemezler.

Tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin esas ve usuller Yönetmelikte belirtilir.

 

Madde metninde tarhiyat öncesi uzlaşma konusu vergiler açıkça belirtilmiştir ve ayrıca uzlaşmanın sağlanması halinde tutanakta yer alan hususlar hakkında dava açılamayacağı ifade edilmiştir.

 

UZLAŞMANIN SAĞLANAMAMASI HALİNDE NE ZAMAN DAVA AÇILABİLİR? UZLAŞMANIN VAKİ OLMADIĞINA İLİŞKİN TUTANAK DAVAYA KONU EDİLEBİLİR Mİ?

Mükellef tarafından yapılan tarhiyat öncesi uzlaşma talebi üzerine uzlaşmanın sağlanamaması halinde ise ileride kesilmesi muhtemel vergi ve cezalarını öngörerek tarhiyat öncesi uzlaşmanın vaki olmadığına dair düzenlenen tutanağa karşı dava açılıp açılamayacağı ya da tarhın beklenmesinin gerekip gerekmediği doktrinde ve uygulamada tartışılan bir husus olmuştur.

 

Kural gereği mükellefler, vergi ve ceza ihbarnamelerine karşı ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde vergi mahkemesine dava açabilirler.

 

Kanun lafzından yola çıkılan görüşe göre tarhiyat öncesi uzlaşmanın vaki olmaması ya da uzlaşmanın temin edilmemesi -tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmelerinin anlaşmazlıkla sonuçlanması- üzerine mükelleflerin adına vergi tarh edilmeden vergi-ceza ihbarnameleri tebliğ edilmeden, tarhiyat öncesi uzlaşmanın vaki olmadığına ilişkin tutanağın dava konusu edilmesi, söz konusu tutanaklar İYUK anlamında kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olmadığından, mümkün görülmemektedir. [1]

 

Bu görüşe göre mükelleflerin vergi dairesince tarhiyatın yapılmasını, vergi ve ceza ihbarnamelerinin kendilerine tebliğ edilmesini beklemeleri gerekir.[2]

Ancak, genel kural, ihbarnamelerin tebliğini bekleyip tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açmak olmasına rağmen Danıştay’ın aksi yönde kararları mevcuttur. Buna göre tarhiyat öncesi uzlaşmanın gerçekleşmediğine dair tutanağın tebliği üzerine henüz vergi ve ceza ihbarnameleri düzenlenmeden uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağa karşı dava açılması durumunda da davanın vergi mahkemesinde incelenmesi gerekmektedir.

Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulunun 1998/298 E., 1999/282 K. sayılı 14.05.1999 tarihli kararında “Davanın açılmasından sonra idarece yapılan işlemlerde, istenen vergi ve cezalarla, tarhiyattan önce uzlaşmaya varılamadığına ilişkin tutanakta gösterilen vergi ve cezaların, vergi inceleme raporunda salınması ve kesilmesi öngörülen vergi ve cezalarla aynı olması karşısında davacının, hakkında yapılacak tarhiyattan bilgi sahibi olduğu ve bu vergi ve cezaya ilişkin ihbarname tebliğinin davacının durumunda bir değişiklik yaratmayacağı açıktır. Bu nedenlerle, ihbarnamenin tebliği beklenmeksizin ve tarhiyattan Önce uzlaşmaya yarılamadığı yolundaki tutanağın düzenlenmesi üzerine açılan davanın, incelenmeksizin reddinde hukuka uygunluk bulunmamıştır.” hükmüne yer verilmiştir.

Danıştay 9. Vergi Dava Dairesi’nin vermiş olduğu daha güncel tarihli bir karar olan 2009/4846 E.,2012/788 K. sayılı 16.02.2012 tarihli kararda da aynı görüş savunulmuştur.[3]

Bu durumda, tarhiyat öncesi uzlaşmamanın vaki olmaması halinde dava açmak için temel kural tarh işleminin yapılarak vergi ve ceza ihbarnamelerinin mükellefe tebliğinin beklenmesidir. Ancak yukarıda yer vermiş olduğumuz Yüksek Mahkeme kararlarında da ifade edildiği üzere, doğrudan uzlaşmanın vaki olmadı tutanağına karşı açılan davalarda da mahkemeler tarafından açılan davanın görülmesi gerekmektedir.

 

[1] VERGİ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜM YOLLARINDAN UZLAŞMA, Mustafa Gültekin- TEKİN M. Önder, “Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Vaki Olmadığına İlişkin Tutanak İdari Davaya Konu Olabilecek Bir İdari İşlem midir?”, Yaklaşım, Sayı: 129, Eylül 2003, s. 217-225

[2] DURAN Metin, “Tarhiyat Öncesi Uzlaşmanın Sağlanamaması Üzerine Vergi Mahkemelerinde Dava Açma”, Vergi Sorunları, Sayı: 130, Temmuz 1999, s. 47.

[3] https://www.lexpera.com.tr/ictihat/danistay/e-2009-4846-k-2012-788-t-16-2-2012